Over oude en karakteristieke boerderijen, spiegels, dakpannen, deuren, levensbomen ( O.A. in West-Friesland) en zaad
Ik heb geen fascinatie met boerderijen maar er verdwijnt toch wel veel erfgoed in “de Streek”.
“De Streek"
Laten we eerst maar beginnen met de Streek, die loopt ongeveer van Westwoud naar Enkhuizen een weg die verschillende namen kent, zoals Zesstedenweg, Streekweg, en Hoofdstraat. Door verschillende dorpen met bekende namen als Lutjebroek, Grootebroek, Enkhuizen etc.
“Oude boerderijen”
Veel boerderijen in de streek zijn van origine vee bedrijven, maar ook de landbouw laat zich hier zien, zeker als je zaden en bollen onder deze categorie hangt. In de loop van de zeventiger jaren kwam de bollenteelt op gang, toen nog traditioneel *1.
tulpenveld roze, oranje, rood
Veel oude boerderijen werden door de tijd heen opgekocht of doorgegeven aan familie, ze werden verbouwd en maar enkele hebben de tand des tijds door staan, bij het restaureren werden kosten nog moeite gespaard maar ook werd er veel gemoderniseerd. Ik zal met wat foto’s het één en ander illustreren.
trapgevel spiegel, klok erker en ronde schoorsteen
klok spiegel
De deur
Laten we beginnen met de deur, wat is daar zo bijzonder aan?
Bij de oude boerderijen zat er bijvoorbeeld geen bel of klepel want je kwam nooit binnen via de voordeur, bezoek, daar was de achterdeur voor. De voordeur ging maar een enkele keer open bijvoorbeeld voor het huwelijk van een dochter of het uitdragen van een overleden bewoner. Er zijn nog voor deuren te vinden zonder deurknop maar weinig, de meeste voordeuren op de gerestaureerde boerderijen hebben nu ook een bel en deurknop.levensboom in Schellinkhout
dak spiegel en levensboom in Wervershoof
De levensboom
De levensboom komt meestal voor boven de deur van deze oude boerderijen die werden meestal gemaakt door gieterijen in vroegere tijden uit een gegoten vorm van een boom, er zijn er ook in glas en lood en tegenwoordig zijn er vervangers in geëtst glas. Waarvoor staat een levensboom ? wordt vervolgd.
Het dak
De daken op de boerderijen in West-Friesland zijn meestal puntdaken, met een rieten kap, de rieten kap was het meest gangbare en betaalbare, het regenwater werd door het riet opgevangen, gefilterd en langs de onderste rij (vaak geglazuurde) dakpannen in regentonnen en veranderd in een bijzonder zacht water goed voor de was.
Wanneer de dakpannen hun introductie maakte, maakte ook een beetje het uiterlijk naar voren, gewone dakpannen werden gebruikt maar ook geglazuurde dakpannen gaven een vorm van weelde aan, geglazuurd was immers duurder dan de normale dakpannen al waren die ook al erg duur hoe meer lagen dakpannen in de rand hoe meer geld. Ook werden de dakpannen in stukken uitgesneden riet gelegd, zogenaamde spiegels, een beetje zoals de "stadslui" trap, hals of klok gevels op hun huis aan de gracht maakten, de spiegels werden ook in verschillende vormen gemaakt, klok, hals en trap vormen komen het meeste voor. Op het dak stond soms ook een schoorsteen, duur en rond dat betekende dat er verwarming in de boerderij aanwezig was. De kleine boerderijen en de arbeiders woning in de buurt van de boerderij hadden een stook c.q. washok en wc meestal bereikbaar via buiten met afvoer boven de sloot, een plank met een gat erin was de zetel en ook wel kranten papier als toilet papier.
trapgevel spiegel, klok erker en ronde schoorsteen
Tuinderijen, bollenteelt en zaden
In de streek waren meerdere tuinderijen met fruit zoals appels en peren, nu nog is de perenteelt een veel voorkomende maar nu wel met lage bomen zodat men makkelijker bij de peren kan komen om te plukken. In de omgeving van Zwaagdijk zijn koel cellen te vinden om peren te bewaren voor het juiste verkoop seizoen.Bollen en zeker tulpenbollen is een veel voorkomende bloem, in de zestig en tachtiger jaren werden bollen gekweekt natuurlijk voor de bol, wanneer de tulp in bloei stond werd deze gekopt (de bloem werd afgesneden) door scholieren in de meivakantie, daarna gerooid met de hand, nadat een ploegje de bollen naar boven had gehaald, ook meestal door scholieren. Tegenwoordig komt er bijna geen scholierhand meer aan te pas, de bollen worden op netten gepland, nadat de koptupenveld geelmachine de bloem snel en automatisch heeft verwijderd wordt er veel water op gespoten (in een droog seizoen) om de groei te bevorderen dan is het een kwestie van het net binnenhalen met de bollen die direct in kisten verdwijnen en naar de bollen schuur gaan om gesorteerd te worden.
Het sorteer proces op grootte wordt automatisch gedaan en de netten waar de bol op heeft gestaan worden gewassen bij specialistische bedrijven.
Koepoort Enkhuizen op bevrijdingsdag